شرط وجه التزام غیر عادلانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق دانشگاه شیراز

2 دانشجوی ارشد حقوق خصوصی

چکیده

شرط وجه التزام یکی از ضمانت­های اجرای قراردادهاست که به موجب آن طرفین توافق می­کنند در صورت تخلف، متخلف مبلغی به­عنوان خسارت بپردازد (ماده­ی 230 قانون مدنی).  درج چنین شرطی معمولاً به منظور تضمین و تأمین تعهد اصلی و تسهیل مطالبه خسارت با رهایی از پیچیدگی­های تشریفات دادرسی است.  وجه التزام در حقوق ایران ماهیت خسارت دارد و غیر قابل تغییر توسط قاضی است.  اگر چه لزومی به برابری مبلغ مقرر به عنوان وجه التزام و خسارات واقعی نیست، لیکن در برخی موارد مبلغ فوق چنان گزاف و نا متناسب با خسارت واقعی است، به­طوری­که تعادل (و نه برابری) عرفی و عقلی بین میزان مبلغ مندرج در قرارداد و خسارت واقعی به هیچ عنوان وجود ندارد.  به عبارتی دیگر، در برخی موارد متعهد (مشروط علیه) به دلیل وضعیت اقتصادی نامطلوب و شرایط حاکم بر قرارداد ، نه تنها توانایی بالفعل بلکه توانایی بالقوه پرداخت وجه التزام گزاف را ندارد به همین دلیل توافق در چنین وضعیتی به امری موهوم مانند است که اجحاف­آمیز، غیر عادلانه و غیر منصفانه تلقی می­گردد.  در مقابله با این وضعیت دو دیدگاه رایج است؛ گروهی قائل به صحت مطلق شرط وجه التزام ولو غیر عادلانه هستند اما عده ای نظر به جواز تعدیل چنین شرطی دارند.  بنظر می رسد شرط وجه التزام غیر عادلانه ، با وصف مزبور، در حقوق ایران باطل است که در این مقاله در پی تقویت این نظر هستیم.  در تحقیق پیش رو، مفهوم، ماهیت و اوصاف وجه التزام و وضعیت حقوقی شرط وجه التزام غیر عادلانه مورد بررسی قرار خواهد گرفت. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Unjust Penalty Clause

نویسندگان [English]

  • aliasghar hatami 1
  • abdolreza sadeghi 2
1
2
چکیده [English]

Penalty clause is one of the sanctions of contract performance according to which parties intend to pay liquidated amounts as remedy for breach of the contract (Art. 230 Iranian civil law).The purpose of such agreement is to secure the contract and to facilitate the remedy without complexity of proceedings. Its nature in Iranian legal system is remedy not penalty and punishment. It isn't revisable by court. Although it's not necessary for the penalty clause to be exactly equal to actual damages but in some cases its specified amount is excessive and it's not in reasonable proportion to actual damages so far there isn't reasonable proportion between them. In other word, because of undesirable economic status and other conditions of the contract, the promisor can never pay it, thus such agreement is unreal, unjust and inadequate matter. In this case, there are two prominent views. Some authors state that penalty clause is absolutely correct and operative, and the others believe that the court can adjust it. But this sort of clause is void in our view. In this article we will explain nature and characters of penalty clause and also the legal status of unjust penalty clause.

کلیدواژه‌ها [English]

  • liquidated damages
  • penalty clause
  • unfair terms
  • the principle of equity
  • contractual justice
  • the adjustment of penalty clause